In mijn werk als zelfstandig trainer en coach heb ik veel te maken met de thema’s “contact” en “contract”. Je komt met veel verschillende mensen in contact, en je maakt ook met veel verschillende mensen een contract. Soms mondeling, soms schriftelijk. Vaak zijn dat potentiële klanten of opdrachtgevers, heel vaak ook zijn het collega-coaches en collega-trainers, waarmee in wisselende samenstellingen aan klussen en projecten wordt gewerkt, en waarmee – al of niet in duoverband – teamtrainingen worden gegeven. Dan is het uiteraard van groot belang dat het geregelde contact goed verloopt en dat er sprake is en blijft van een heldere ‘contractering’.
En wanneer ik in een ‘één-op-één-coaching’ met individuen werk, die soms een persoonlijk ontwikkelvraagstuk hebben, en soms een professioneel doorontwikkel vraagstuk (bijvoorbeeld over de volgende stap in hun carrière), dan is een goed contact en een goed contract helemaal van belang. Coaching is immers steeds een intiem en kwetsbaar proces, waarin je als coach met de cliënt afsteekt naar de diepte, belemmeringen opspoort, overtuigingen blootlegt en uitnodigt tot het zetten van vervolgstappen.
Wat bedoel ik met de term ‘contractering’?
Een aantal jaren geleden ben ik begonnen met diverse opleidingen in de wereld van de Transactionele Analyse. Een prachtige internationale coaching- en communicatiemethodiek, waarmee de communicatieve transacties tussen mensen worden geanalyseerd en blootgelegd. Vaak zien we daarbij dat onze verbale communicatie (dat wat we zeggen) en onze non-verbale communicatie (dat wat we nietszeggend wel lichamelijk uitstralen), alles te maken hebben met onze innerlijke wereld van gedachten, gevoelens en onze overtuigingen.
Transactionele Analyse is ontwikkeld door Eric Berne. Hij was een Canadees psychiater en specialiseerde zich in groepstherapie en in sociale psychiatrie. Berne wilde mensen echt genezen in plaats van ‘slechts’ vooruitgang te boeken in de behandeling. Zijn kennis en ervaring wilde hij vervolgens voor een breed publiek toegankelijk maken. Dat leidde tot het ontwikkelen van de deze inmiddels wereldwijd toegepaste communicatie- en coaching methodiek.
Een van de eerste basisconcepten die Berne hierbij ontwikkelde, was ‘contracteren’. Zijn definitie daarbij was: “Een contract is een expliciete bilaterale overeenstemming tot een goed gedefinieerde koers of richting van actie.” Dat hoeft uiteraard niet altijd schriftelijk te zijn. Dat betekent concreet dat bijvoorbeeld bij aanvang van een coaching sessie gezamenlijk overeenstemming wordt bereikt over hoe coach en cliënt de komende tijd van 1 tot 1,5 uur met elkaar gaan doorbrengen en welk thema of vraagstuk dan met name aan bod dient te komen. Daarbij passen vragen als: “Wat wil je vandaag bespreken of verkennen? Wat verwacht je daarbij van mij? Wil je feedback? Wil je advies? Wil je vooral bevraagd worden? Hoeveel tijd nemen we hiervoor? Wat ben je bereid ervoor op te offeren? Hoe weet je aan het einde van deze sessie dat je je doel hebt bereikt?” etc.
Eerlijk gezegd werd ik zelf een aantal jaren geleden niet direct enthousiast bij het horen van de term ‘contracteren’ in coaching relaties. Ik vond het wat formeel en ook wat procedureel en afstandelijk. Uiteraard zegt dat direct iets over mijn eigen overtuigingen; misschien vind ik een wat vrij, verkennend of exploratief coachgesprek zonder strakke grenzen of kaders wel veel prettiger. Steeds meer heb ik echter de grote waarde van goed ‘contracteren’ leren inzien en toepassen. Het doet namelijk recht aan de professionaliteit (en ook de zakelijkheid) verbonden aan kwetsbare en vertrouwelijke coaching relaties. Het bevordert daarmee juist ook de volwassenheid, zelfstandigheid en autonomie van de cliënt zelf, hetgeen uiterst gezond is in dergelijke werkrelaties. Het voorkomt daarbij ook dat er ongezonde en/of onveilige afhankelijkheidsrelaties in de samenwerking ontstaan.
Sterker nog, het bevorderen van de autonomie is het uiteindelijke doel in coaching!
Een goed contract kent volgens Eric Berne een aantal aspecten. Allereerst gaat het bijvoorbeeld in coaching om het procedurele aspect: we maken afspraken over de reden, het proces en de kosten van de gevraagde coach interventie (“Wat spreken we hierover zakelijk met elkaar af?”). Daarnaast is er het professionele aspect: daarbij bespreken we wat de specifieke veranderwens is, de te verwachten uitkomst en hoe we de sessies gaan benutten hieraan bij te dragen. Regelmatig is hierbij een derde partij in het spel (bijvoorbeeld de werkgever van de cliënt), zodat er een soort driehoekscontract moet worden gesloten. De verwachtingen over en weer moeten dan vooraf goed duidelijk worden gemaakt (‘Hoe gaan we met elkaar te werk en wat is ieders rol en inbreng hierbij?”). Ook moeten we aandacht besteden aan het psychologische aspect. Deze laag van de contractering bevat meestal de verborgen motieven die ervoor zorgen dat het eindresultaat niet wordt bereikt. Mensen willen bijvoorbeeld best wel een bepaalde persoonlijke verbetering bewerkstelligen, maar deinzen vaak terug voor de persoonlijke ‘prijs’ die het hen daarbij kost (“We willen wel afvallen, maar we willen eigenlijk niet sporten en we willen ook ons glaasje blijven drinken”). We kunnen soms daarmee ons eigen coach proces ‘saboteren’. Ik ervaar het als nuttig om aan de voorkant van een coach traject dit aspect met elkaar te verkennen aan de hand van de vraag: “Hoe kunnen we dit proces dat we nu samen ingaan, saboteren?”
Door me hiervan steeds opnieuw en ook steeds meer bewust te zijn, merk ik dat mijn coaching sessies beduidend effectiever zijn geworden dan een aantal jaren geleden. Het helpt me ook in allerlei andere vormen van zakelijke samenwerking en interacties. Of het nu gaat om het verzorgen van een teamtraining met andere trainers, of dat het gaat over het aangaan van nieuwe vormen van zakelijke samenwerking. Steeds weer probeer ik daarbij – al of niet expliciet – de vraag te stellen: “Hoe doen we dit met elkaar? Wat verwachten we in deze samenwerking van elkaar? Wat is jouw rol hierin en wat is mijn rol daarbij? Hoe maken we conflicten bespreekbaar? En welke ruimte is daarbij voor zelfreflectie?
Nu speelt ‘contact’ en ‘contract’ uiteraard niet alleen in coaching relaties. Dat was in dit verband gewoon een voorbeeld uit mijn eigen professionele praktijk. Deze aspecten spelen in al onze relaties en ontmoetingen en gaan daarmee ook over de mate van gelijkwaardigheid, volwassenheid, eigen verantwoordelijkheid en wederzijds voldoende ruimte en respect voor elkaars achtergrond, positie en geschiedenis.
Mijn ervaring is dat dit soort vragen min of meer al direct spelen (meestal impliciet en verkennend) in onze eerste contacten met anderen. We checken elkaar, we proberen uit en verkennen wat hoe we ons tot de ander kunnen of mogen verhouden. En eigenlijk gaat dat proces gewoon door. Er zijn professionals die zeggen: eerst contact maken, dan contract. Ik snap wat ze daarmee bedoelen. En toch denk ik dat in het contact maken al de eerste contractuele contouren ontstaan en in het lopende contract er tegelijkertijd nog steeds contact blijft.
Contact en Contract liggen niet zozeer in elkaars verlengde als opeenvolgende fasen, maar zijn volgens mij veel meer vervlochten met elkaar gedurende de werkrelaties die worden onderhouden. In welke context dan ook.
Wanneer je door deze bril kijkt naar communicatie en samenwerking in een zakelijke omgeving, dan zie je hoe vaak er eigenlijk niet of onzorgvuldig wordt gecontacteerd en gecontracteerd.
Soms heeft dat te maken met onwetendheid of onbewustheid, vaak zijn mensen hierin ook ronduit slordig, vinden zij het onbelangrijk aandacht te besteden aan het proces en de rolverdeling; willen mensen vooral hun eigen agenda doorgedrukt zien of nemen zij zonder het te checken gewoon allerlei zaken over de ander en diens rol aan. We laten hierin denk ik allemaal geregeld wel een steekje vallen, ikzelf ook! Wel ben ik me tegenwoordig steeds sneller bewust van dit soort dynamieken in een (potentiële) zakelijke samenwerking. Zeker wanneer er weinig ruimte lijkt te zijn voor een goede, wederzijdse, meerlaagse contractering daarbij, stap ik er tegenwoordig minder snel in.
Wat zou het ons allen helpen wanneer we ons hiervan in onze zakelijke communicatie en samenwerkingsvormen meer en vaker bewust zouden zijn. Wat zou communicatie een stuk prettiger en waarschijnlijk effectiever verlopen! En hoe zeer zou het ons bewaren voor een zeker spelmatige en daarmee ineffectieve gedragspatronen in de onderlinge communicatie.
Een goed contact en een goed contract hebben dus alles met elkaar te maken. Wij maken contact in het contract, en wij maken contract in het contact!
[et_social_share]
Blog
Martin Madern is de man achter Madern Public Business. Met veel enthousiasme en overtuiging werkt hij sinds 2007 als zelfstandige. Met zijn bedrijf neemt hij een kijkje ‘in de keuken’ bij organisaties en bedrijven om daar te leren, inspireren en motiveren. Dit werk is hem op het lijf geschreven. Zowel in zijn professionele rol als in zijn dagelijks leven staat veiligheid, verbinding en vrijheid centraal.
